Saopštenja 2013 - April

29.04.2013. godine - Nove tendencije u makroekonomiji i monetarnoj politici

20.04.2013. godine - Nastavak susreta crnogorske delegacije i zvaničnika Svjetske banke i MMF-a

15.04.2013. godine - Glavni ekonomista CBCG na konferenciji sa nobelovcima

11.04.2013. godine - Dodijeljena Godišnja nagrada CBCG za 2013. godinu

05.04.2013. godine - Održana XLIV sjednica Savjeta CBCG

01.04.2013. godine - Saopštenje sa 13. sjednice Savjeta za finansijsku stabilnost

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
29.04.2013. godine

GLAVNI EKONOMISTA CBCG, ZAJEDNO SA NOBELOVCIMA I EMINENTNIM EKONOMISITMA, PRISUSTVOVAO KONFERENCIJI „RAZMIŠLJANJA O MAKROEKONOMSKOJ POLITICI“

Nove tendencije u makroekonomiji i monetarnoj politici

Konferencija "Razmišljanja o makroekonomskoj politici" okupila je neke od najeminentnijih svjetskih ekonomista. Na konferenciji su, pored ostalih, učestvovali nobelovci Jozef Štiglic i Džordž Akerlof, glavi ekonomista MMF-a Oliver Blanšar, jedan od osnivača monetarizma Alan Melcer, jedan od najistaknutijih novih kejnzijanaca Dejvid Romer, te ekonomista koji je predvideo globalnu finansijsku krizu Nurijel Rubini, kao i mnogi drugi.

Kriza je pokazala da ekonomska teorija i politika značajno zaostaju za tekućim događanjima i predstavljala je pokušaj da se dođe do novog konsenzusa u makroekonomiji poput onog koji je postojao šezdesetih godina prošlog vijeka. Nažalost, do konsenzusa se nije došlo, ali su otvorena brojna pitanja i dileme. Ipak, ni sami organizatori nisu očekivali da se na jednoj konferenciji može postići novi konsenzus u makroekonomiji, ali svakako je korak ka njemu ostvaren.

Brojna su pitanja o kojima je postignut konsenzus. Svi učesnici su se složili da je kriza bilo u prošlosti i da će ih biti u budućnosti, te da se u tom kontekstu moraju unaprijediti tehnike prognoziranja kriza. Postignut je i konsenzus da ekonomije nisu stabilne i samouravnotežujuće i da je u kriznim situacijama potrebna državna intervencija. Međutim, cilj državne intervencije ne treba da bude korigovanje svih poremećaja, već samo onih većih.
Učesnici su se složili i da je izmijenjeni finansijski sistem jedan od uzroka kriza i da bi finansijski sistem trebalo u budućnosti preurediti. Takođe je postignut konsenzus o tome da centralne banke treba vode računa o finansijskoj stabilnosti, a da fiskalna politika treba da obezbijedi nisko učešće javnog duga. Svi su se složili i da u kriznim uslovima tradicionalni okvir monetarne politike, jedan instrument (kratkoročna kamatna stopa) - jedan cilj monetarne politike (cjenovna stabilnost) nije adekvatan. Stoga se u kriznim uslovima sugeriše primjena nekonvencionalnih instrumenata monetarne politike, da bi se istovremeno nastojalo ostvariti više ciljeva. Postignuta je i saglasnost da centralna banka treba da reaguje na pojavu cjenovnih mjehurića, naročito onih koji imaju svoje izvorište u visokim stopama kreditne aktivnosti. Takođe, postignut je konsenzus o nužnosti koordinacije monetarne i fiskalne politike.

Konsenzus nije postignut o pitanjima kako bi trebalo da izgleda budući finansijski sistem. Tako su se, npr., pojedini ekonomisti zalagali za značajno pooštravanje regulative, da finansijski sistem više ne bude uzrok kriza. Čuli su se i predlozi da se postepeno poveća koeficijent adekvatnosti kapitala na 25%. Sa druge strane, kritičari ovakvih ideja su isticali da zbog velikih kriza koje se javljaju jednom u 100 godina nije poželjna radikalna promjena sistema i da bezrizičan finansijski sistem nije moguće stvoriti. Takođe, veliki broj učesnika se založio da se u slučajevima finansijskih konglomerata izvrši njihova podjela na pojedine finansijske djelatnosti.  

Ostala je i otvorena dilema šta je finansijska stabilnost. Npr. da li se može smatrati da je finansijska stabilnost ugrožena i kada dolazi do prebrzog rasta ekonomije. Većina učesnika je istakla da su postojeći monetarni režimi neadekvatni, naročito se isticalo da je prevaziđen režim targetiranja inflacije, ali odgovora nema kako bi trebalo da izgleda novi režim monetarne politike. Jedan broj ekononomista je predlagao da se u režimu inflatornog targetiranja doda još jedno nominalno sidro u vidu deviznog kursa.

U domenu fiskalne politike svi su se složili da je potrebno očuvati nizak nivo javnog duga, ali  nije dat nedvosmislen odgovor na pitanje koji nivo javnog duga se može smatrati niskim, odnosno koja je to granica do koje zemlja može "ići bezbjedno". Većina ekonomista je ukazala i na potrebu prihvatanja fiskalnih pravila, kao neke vrste samouravnotežujućeg sistema.

Vjerovatno najkontravereznije pitanje je bilo ono koje se odnosilo na slobodno kretanje kapitala. Posljednjih nekoliko decenija se smatralo da je slobodno kretanje kapitala faktor koji značajno doprinosi ubrzanom razvoju zemalja. Međutim, jedna grupa ekonomista je isticala da nagli prilivi i odlivi kapitala stvaraju ozbiljne teškoće i založili su se za uvođenje ograničenja slobodnom kretanju kapitala. Druga grupa ekonomista se protivila takvom gledištu i smatrala je da dokazi u prilog hipoteze o ograničavanju slobodnih tokova kapitala nisu dovoljno jaki, niti adekvatno empirijski verifikovani. Ipak, stiče se utisak da se većina ekonomista slaže da tržišta kapitala ne funkcionišu na poželjan način, jer je prisutno previše
varijabiliteta u kapitalnim tokovima.

Na kraju stiče se utisak da je jedan od velikih problema ekonomske teorije činjenica da se ekonomska teorija kreira po principu "one size fits all", to jest makroekonomske škole ne uvažavaju dovoljno individualne specifičnosti pojedinih zemalja. Jasno je da za razvijene zemlje optimalan jedan set mjera ekonomske politike, dok male i visoko-otvorene ekonomije zahtijevaju često drugačije mjere ekonomske politike, dok npr. za zemlje koje se ubrzano razvijaju poput BRIKS grupacije je potreban treći set mjera. U ovom pravcu će se morati dosta poraditi u budućnosti.

Glavni ekonomista CBCG
Dr Nikola Fabris

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
MINISTARSTVO FINANSIJA
20.04.2013. godine

Nastavak susreta crnogorske delegacije i zvaničnika Svjetske banke i MMF-a

Delegacija Crne Gore, koju predvode ministar finansija Radoje Žugić i guverner CBCG Milojica Dakić, sastala se sa izvršnim direktorom Holandske konstituence u MMF-u, Mennom Snelom, izvršnim direktorom Holandske konstituence u Svjetskoj banci, Frankom Heemskerkom, pomoćnikom direktora za monetarna i kapitalna tržišta MMF-a, Robertom Rennhackom, i drugim visokim zvaničnicima MMF-a i Svjetske banke.

Na sastanku sa g-dinom Snelom, guverner Dakić, je prezentovao najvažnija makroekonomska kretanja u prvom kvartalu i ukazao da je, u tom periodu, došlo do oporavka ekonomske aktivnosti, čemu je značajan doprinos dao bankarski sistem, kroz novu kreditnu aktivnost i visok nivo stabilnosti. Ministar Žugić je predstavio sagovornicima najvažnije rezultate fiskalnih reformi i planove za naredni period, uključujući i povećanje PDV-a. Snel je istakao da su sve zemlje regiona u krizi i da djeluje da je Crna Gora prva zemlja regiona koja je na putu oporavka. Takođe je podržao fiskalne reforme, naročito povećanje PDV-a, uz zaključak da je to „teška“, ali apsolutno nužna mjera.

Na sastanku sa g-dinom Heemskerkom, ministar Žugić se zahvalio se za finansijsku pomoć Svjetske banke, koja znači i podršku jačanju fiskalne, finansijske i makroekonomske stabilnosti. Ministar se osvrnuo na rezultate analize uticaja neznatnog povećanja stope PDV-a, koje su radili Svjetska banka, Centralna banka Crne Gore i Ministarstvo finansija, koje su pokazale da su benefiti takve odluke veći od potencijalnih negativnih efekata. Guverner Dakić je istakao da bankarski sektor u Crnoj Gori karakteriše likvidnost, solventnost, nova kreditna aktivnost i pad kamatnih stopa. Takođe je ukazao na potrebu za daljim razvijanjem saradnje, kao i potrebu tehničke pomoći za testiranje kontidženci plana i loših kredita. Heemskerk je dao podršku implementaciji teških odluka, povećanju PDV-a i rješavanju pitanja KAP-a, ističući da je konzistentnost u vođenju ekonomske politike važnija od brzine. Dogovorena je i posjeta g-dina Heemskerk-a Crnoj Gori tokom jula.

Na sastanku sa g-dinom Rennhack-om, guverner Dakić se dogovorio o pružanju značajne tehničke pomoći Svjetske banke CBCG u domenu upravljanja tržišnim rizicima, ekonomskog programiranja, finansijske statistike i drugim oblastima..

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
Podgorica, 15.04.2013. godine

Glavni ekonomista CBCG na konferenciji sa nobelovcima

Glavni ekonomista CBCG Nikola Fabris, na poziv glavnog ekonomiste MMF-a Olivera Blanšara, učestvovaće na međunarodnoj konferenciji „Razmišljanja o makroekonomskoj politici“, koja se održava od 16. do 17. aprila u Vašingtonu. Konferencija je zatvorenog tipa, a na njoj će se diskutovati o daljim pravcima razvoja markoeknomske teorije i politike nakon globalne finansijske krize. Na konferenciji će, između ostalih, učestvovati i dobitnici Nobelove nagrade za ekonomiju Džordž Akerlof, Endrju Majkl Spens i Jozef Štiglic, kao i najistaknutiji svetski makroekonomisti poput  Dejvida Romera, Olivera Blanšara i drugih.

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
Podgorica, 11.04.2013. godine

Dodijeljena Godišnja nagrada CBCG za 2013. godinu

Povodom Dana Centralne banke, 11. aprila, upriličena je svečana dodjela  Godišnje nagrade Centralne banke Crne Gore za 2013. godinu za najbolji diplomski, magistarski i doktorski rad iz oblasti bankarstva, monetarne politike i teorije, kojoj su prisustvovali nagrađeni, njihovi mentori, te dekani fakulteta na kojima su stekli zvanja.

Godišnju nagradu Centralne banke Crne Gore, za 2013. godinu, odlukom stručne komisije na čijem je čelu bio glavni ekonomista CBCG Nikola Fabris, za najbolji diplomski rad dobila je Marija Bulatović, za rad “Monetarna politika Centralne banke Crne Gore“, odbranjen na Fakultetu za međunarodnu ekonomiju, finansije i biznis Univerziteta Donja Gorica.

Nagradu za najbolji magistarski rad ravnopravno dijele Vera Kostić za rad “Upravljanje portfolio rizikom u bankarstvu – specifikacija kreditnog portfolija“ odbranjen na Ekonomskom fakultetu Univerziteta Crne Gore i Jelena Marković za rad „Strategija kreditiranja u sektoru stanovništva“, odbranjen na Ekonomskom fakultetu Podgorica, Studije menadžmenta, Univerziteta Crne Gore.

Godišnja nagrada CBCG sastoji se od plakete i novčanog iznosa od 2.000 EUR za najbolji diplomski,  odnosno 3.000 EUR za najbolji magistarski rad.

Nagrade je uručio predsjednik Komisije i glavni ekonomista CBCG Nikola Fabris.

Godišnja nagrada CBCG je ustanovljena 2007. godine sa ciljem stimulisanja razvoja naučne misli i afirmacije mladog stručnog kadra u Crnoj Gori.

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
Podgorica, 05.04.2013. godine

Održana XLIV sjednica Savjeta CBCG

Četrdesetčetvrta sjednica Savjeta Centralne banke kojom je predsjedavao guverner Milojica Dakić, održana je danas.

Savjet je usvojio Godišnji izvještaj o radu CBCG za 2012. godinu, Izvještaj o stabilnosti finansijskog sistema u 2012. godini, Izvještaj o stabilnosti cijena za 2012. godinu i Izvještaj guvernera o poslovanju i sprovođenju politike CBCG za januar 2013. godine. Godišnji izvještaj o radu se dostavlja Skupštini na razmatranje, a ostali izvještaji se dostavljaju Skupštini, u skladu sa Zakonom o CBCG, radi informisanja. Parlamentu će, radi upoznavanja biti dostavljen i Godišnji finansijski izvještaj sa mišljenjem nezavisnog spoljnjeg revizora, kao dio Godišnjeg izvještaja o radu CBCG.

U Godišnjem izvještaju o radu analiziran je makroekonomski ambijent u kome je sprovođena monetarna politika, date su makroekonomske prognoze za 2013. godinu, kao i Politika CBCG sa smjernicama za 2013. godinu. U izvještaju je konstatovano da su aktivnosti Centralne banke Crne Gore, u 2012. godini bile usmjerene na ostvarivanje osnovnog cilja očuvanja i jačanja finansijske stabilnosti. Shodno tome, ključne aktivnosti CBCG bile su usmjerene na preventivno djelovanje, stabilizaciju i jačanje bankarskog sektora i uvođenje mehanizama kojima bi se osnažila zdrava konkurencija, očuvao poslovni ambijent i doprinijelo stabilnosti bankarskog sektora. Konstatovano je da su regulatorne aktivnosti Centralne banke bile usmjerene na dalju harmonizaciju regulatornog okvira sa relevantnom pravnom tekovinom Evropske Unije i međunarodnim standardima Bazela II, kao i na implementaciju međunarodnih računovodstvenih standarda i principa poslovanja u ovoj oblasti, uz promovisanje jačanja korporativnog upravljanja.

U Izvještaju o stabilnosti finansijskog sistema konstatovano je da se postojeći nivo rizika može okarakterisati kao umjeren. Konstatovano je da određenu dozu zabrinutosti unosi dalje pogoršanje kvaliteta kreditnog portfolija, i pored preduzetih mjera na njegovom saniranju, što je rezultiralo negativnim finansijskim rezultatom na nivou sistema. Međutim, gubici su uspješno apsorbovani postojećim kapitalom, kao i dokapitalizacijama. Ocijenjeno je da se ključni izazov u 2013. godini odnosi na održavanje fiskalne stabilnosti, koja je ugrožena brzim rastom javnog duga i visokim budžetskim deficitom iz prethodnih godina. Ohrabruju zaustavljanje izdavanja novih garancija i mjere fiskalnog prilagođavanja, kao i nove najavljene mjere u borbi protiv sive ekonomije. Na jačanje okvira za očuvanje finasijske stabilnosti u 2012. godini uticalo je donošenje nacionalnog Plana za upravljanje finansijskom krizom na nivou cjelokupnog finansijskog sistema (tzv. National Contingency Plan). Cilj ovih aktivnosti je da se omogući efikasno, efektivno, konzistentno i sveobuhvatno praćenje, identifikacija i eventualno sprječavanje i/ili ublažavanje razvoja potencijalnih sistemskih rizika u finansijskom sistemu.

U Izvještaju o stabilnosti cijena za 2012. godinu konstatovano je da je ostvarena godišnja stopa inflacije od 5,1%, što je za 2,3 p.p. više u odnosu na prošlogodišnju stopu rasta. Inflacija je bila na značajno višem nivou od inflacije ostvarene u Eurozoni (2,2%), kao i od godišnje inflacije zabilježene u EU (2,3%) i nekim zemljama regiona. Većina banaka i anketiranih preduzeća očekuje opadanje stope inflacije u ovoj godini, što je potvrdila i modelska prognoza inflacije. Prognoza je da će se u 2013. godini inflacija kretati u rasponu od 1,5% do 3,5%.

Savjet je usvojio Izvještaj guvernera o poslovanju i sprovođenju politike Centralne banke Crne Gore za januar 2013. godine, u kome je konstatovano da su aktivnosti Centralne banke u ovom periodu realizovane u skladu sa planiranim obavezama utvrđenim Programom rada Centralne banke u 2013. godini. Ocijenjeno je da je finansijski sistem stabilan, a nivo sistemskog rizika i dalje umjeren i pored prilično nestimulativnog makroekonomskog ambijenta, kako u zemlji, tako i u zemljama u širem okruženju Crne Gore. Evidentan je pad u gotovo svim sektorima proizvodnje, izuzev u sektoru trgovine na malo koji ostvaruje rast. Stanje u bankarskom sektoru, prema preliminarnim podacima, je ocijenjeno stabilnim.

CENTRALNA BANKA CRNE GORE
Podgorica, 01.04.2013. godine

Saopštenje sa 13. sjednice Savjeta za finansijsku stabilnost

U ponedjeljak 01. aprila, održana je trinaesta, redovna sjednica Savjeta za finansijsku stabilnost. Sjednicom je predsjedavao Milojica Dakić, guverner CBCG.

Savjet je razmatrao Radnu verziju Zakona o mjerama za suzbijanje sive ekonomije  sa aspekta uticaja na stanje finansijske stabilnosti. Sa ovog aspekta, analizirani su efekti uticaja ovog zakonskog rešenja kako na fiskalne rizike, tako isto i na rizike u realnom sektoru. Pozitivni uticaji ovog Zakona ogledaju se u povećanoj fiskalnoj disciplini, povećanju fiskalnih prihoda i suzbijanju nelojalne konkurencije. Sa apekta realne ekonomije razmatran je uticaj na likvidnost realnog sektora.

U diskusiji je iznijeto da se ovim Zakonom, moraju popuniti sve pravne praznine u crnogorskom zakonskom okviru, koje su generator sive ekonomije.

Savjet je zaključio da se donošenjem ovakvog Zakona pozitivno utiče na rizike u fiskalnoj sferi i iskazao podršku ovakvom rešenju koje će doprinjeti, na prvom mjestu većoj fiskalnoj, a poslijedično i finansijskoj stabilnosti sistema.

Savjet je razmatrao “Analizu održivosti javnog duga Crne Gore”, dokument koji je Vlada usvojila na poslednjoj sjednici. Nakon prijema informacije, Savjet je podržao započinjanje aktivnosti po pitanju restrukturiranja duga i napore koje je Vlada usmjerila ka snaženju fiskalnih pozicija u pravcu dostizanja fiskalne stabilnosti, koja je preduslov za finansijsku stabilnost i ekonomski rast. Takođe, Savjet je iskazao pozitivan stav o doprinosu ovih aktivnosti na stanje finansijske stabilnosti, kao i pozitivna očekivanja ka očuvanju održivosti politike javnog duga, u dužem roku. 

Savjet je podržao aktivnosti na izradi teksta novog Zakona o platnom prometu, koje su u završnoj fazi. Ovim zakonom će se važeći propisi  o platnom prometu uskladiti sa: Direktivom 2007/64/EZ o platnim uslugama, Direktivom 2009/110/EZ o institucijama elektronskog novca i Direktivom 98/26/EZ o finalnosti poravnanja u platnim sistemima. Na ovaj način stvoriće se prаvni okvir zа pružаnje plаtnih uslugа koji će biti u potpunosti hаrmonizovаn sa propisima Evropske unije, što je preduslov za buduće učešće na jedinstvenom tržištu plаtnih usluga nа nivou Evropske unije. U tom pravcu, Savjet je konstatovao da bi bilo značajno i neophodno obezbijediti da se ovaj zakon donese do sredine ove godine, kako bi se olakšalo otvaranje pregovora o pristupanju Crne Gore Evropskoj Uniji, u okviru Poglavlja 4. – „Slobodno kretanje kapitala”.