Govori - 2000. godina

Prilikom donošenja Zakona o Centralnoj banci
Podgrorica, u Skupštini - 04.10.2000. godine
Link

Govor gospodina Ljubiše Krgovića* u Skupštini Crne Gore prilikom donošenja zakona o Centralnoj banci 4. 10. 2000. god.

Poštovani poslanici, uvaženi Predsjedniče,

Pišući o problemima bankarstva, »Glas Crnogorca« od 14. oktobra 1884. godine, kaže: »Svim tim nezgodama doskočilo bi se lasno kad bi se u našoj zemlji ustanovio jedan dobro ustrojeni novčani i kreditni zavod. Taj zavod, nazovimo ga štedionica, narodna banka, kreditna zajednica ili kako hoćemo, bio bi regulator našeg novčanog trga, veliki pomoćnik i oplodnik cjelokupnog našeg narodnog rada, pokretač duha štedljivosti i kapitalizacije u našeg naroda i spasitelj njegov u časovima momentalne novčane preše«.

Davne 1885. godine, ustanovljenjem zakonika Danila prvog, napisano je pravilo devedeseto, koje glasi: »Koji Crngorac ili Brđanin po danas hoće da daje novac na dobit, taj mora napraviti knjigu i to pred dva svjedoka, da se zna koliko je asprih onome na dobit dao, ako li ne bi pravili knjigu, onda će oni koji uzimaju aspre na dobit dati po vrijednosti zalogu, ali se ne smije veća dobit od 20 na talijer uzeti, koji li bi veću dobit uzeo, uzeće mu se sva ona glavnica koju bi na dobit dao i ta glavnica ima se kao i druga globa staviti u opštu narodnu kasu«.

Donošenjem Opšteg imovinskog zakonika i osnivanjem banaka i štedionica i izdavanjem sopstvenog novca utemeljena je monetarna vlast, stvoren je bankarski sistem u rnoj Gori.

Poštovani Predsjedniče, uvaženi poslanici,

Prošlo je dosta vremena od tada, a istorijsko iskustvo nas uči da su Crnogorci doživljavali ekonomski i društveni napredak i blagostanje mjereno osnovnim parametrima ekonomskog i društvenog razvoja, kada su samostalno mogli da donose političke i ekonomske odluke i da neposredno pregovaraju o svojoj budućnosti sa svim relevantnim činiocima. No, to je bio slučaj i kada je Crna Gora bila samostalna država i u periodu poslije Drugog svjetskog rata, kada je, primjera radi, guverner Narodne banke Crne Gore bio ravnopravan član Savjeta guvernera NBJ, kao najvećeg organa monetarne vlasti u bivšoj Jugoslaviji.

To nije bio slučaj u periodu između dva svjetska rata kada je u doba bivše Jugoslavije propao bankarski sistem u Crnoj Gori i nije bio slučaj u doba Savezne Republike Jugoslavije.

Crna Gora je početkom ove decenije prenijela svoje nadležnosti iz oblasti monetarnog sistema na savezni nivo, a kao rezultat toga imali smo sljedeće:

• najveću hiper inflaciju na svijetu mjerenu milionima procenata,
• bujanje piramida tipa Dafiment, Jugoskandik i Inos i raznih osiguranja preko kojih su prevarene hiljade građana,
• neizvršavanje obaveza po osnovu stare devizne štednje od strane NBJ i savezne države,
• nakon kratkotrajne stabilizacije u doba guvernera Avramovića ponovnu inflaciju i obezvređivanje nacionalne valute za 4.000%,
• konstituisanje Savezne skupštine na neustavan način i onemogućavanje Crne Gore da utiče, preko izbora guvernera i savjeta NBJ, na monetarnu politiku,
• režimski naručenim tumačenjem Ustava eliminisanje Savjeta NBJ i predstavnika Crne Gore u njemu i iz strukture NBJ,
• personalnim promjenama omogućeno je diskriminisanje banaka i privrede Crne Gore od strane NBJ i direktne štete po tom osnovu koje prelaze 200 miliona DEM.
  

Paralelno sa ovim Crna Gora je diskriminisana i direktno oštećena preko izvršenja saveznog budžeta poreskim mjerama, u oblasti carina, spoljne tgrovine, osiguranja i pokušajem tretmana Crne Gore kao okupiranog područja od strane tzv. saveznih institucija.

Kao finale imamo ponižavajuće i još uvijek važeće ustavne promjene koje Crnu Goru svode na nivo najmanjih opština u Srbiji, onemogućavaju bilo kakav uticaj na (pored ostalog) monetarnu politiku, ozdravljenje bankarskog sistema i ono što je posebno važno regulisanje odnosa sa međunarodnim finansijskim organizacijama.

Vlada Crne Gore je na bazi svojih ustavnih ovlašćenja, uredbama i odlukama krajem prošle godine preuzela nadležnosti iz oblasti monetarnog i finansijskog sistema. Uvođenjem marke kao paralelne valute, zaustavljeni su negativni trendovi i ostvareni vrlo vidljivi pozitivni efekti za privredu i stanovništvo.

Poštovani poslanici, uvaženi Predsjedniče,

Zakon o Centralnoj banci Crne Gore predstavlja osnovu za reformu finansijskog sistema, bez koje nema daljeg napretka u procesu privatizacije i ozdravljenja crnogorske ekonomije i dolaska kvalitetnih investitora u Crnu Goru.

Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore konstituiše se autonoman monetarni sistem, zasnovan na DEM kao monetarnoj jedinici, sredstvu plaćanja i valuti za rezerve, do uvođenja EURA, čime se stvaraju uslovi za uspostavljanje zdravog bankarskog sistema, a zajedno sa Zakonom o bankama, predstavlja osnov za reformu ukupne finansijske strukture Republike.

Donošenje ovog zakona omogućava stvaranje pretpostavki za uključivanje u međunarodne finansijske institucije.

Ovim Zakonom formira se Centralna banka, kao samostalna organizacija, odgovorna za monetarnu politiku, uspostavljanje i održavanje zdravog bankarskog sistema i efikasnog platnog prometa u Republici.

Centralnoj banci su data ovlašćenja, koja preovlađuju u bankarskim sistemima tržišne privrede. U okviru tih ovlašćenja Centralna banka će: davati i oduzimati bankama dozvole za rad u skladu sa propisima; regulisati i kontrolisati njihov rad; obavljati i kontrolisati platni promet sa inostranstvom; obavljati djelatnost bankara, savjetnika i fiskalnog zastupnika organa i organizacija Republike; vršiti redovne makroekonomske analize; pružati bankarske usluge u korist stranih vlada, stranih centralnih banaka, kao i u korist međunarodnih organizacija i drugih međunarodnih institucija u kojima Centralna banka ili Republika učestvuju; primati depozite od banaka, državnih organa i organizacija, domaćih i stranih banaka, međunarodnih finansijskih institucija i donatorskih organizacija itd.

Za efikasno izvršavanje funkcija za koje je Centralna banka odgovorna, dato joj je ovlašćenje da priprema i učestvuje u pripremi odgovarajućih rješenja iz oblasti monetarnog, deviznog i bankarskog sistema koja su u funkciji izvršavanja njenih nadležnosti.

Pored toga, Centralnoj banci je data mogućnost da daje preporuke Vladi prilikom kreiranja ekonomske politike Republike Crne Gore, pri čemu se postiže neophodna saradnja između ove dvije institucije u harmonizaciji monetarne politike i ostalih segmenata ekonomske politike.

Centralnom bankom upravlja Savjet, čija se najznačajnija ovlašćenja odnose na utvrđivanje politika u skladu sa funkcijama banke; usvajanje propisa, preporuka i naloga koje izdaje Centralna banka; odlučivanje po zahtjevima za izdavanje i oduzimanje dozvola za rad banaka, finansijskih institucija i sistema platnog prometa, utvrđivanja opštih smjernica za poslovanje Centralne banke itd.

S obzirom na ovlašćenja koja imaju, za članove Savjeta se mogu birati samo lica sa priznatim integritetom, koja će svoju dužnost u Centralnoj banci obavljati na takav način, da svoje lične interese ili interese sa njim povezanih lica, neće stavljati ispred interesa Centralne banke i njenih komitenata.

U svom poslovanju Centralna banka je ovlašćena da, iz svojih sredstava, daje kredite poslovnim bankama u cilju održavanja dnevne likvidnosti, pod zakonom propisanim uslovima, ali joj je zabranjeno da takve kredite daje Vladi ili drugim pravnim i fizičkim licima. Centralna banka rukuje deviznim rezervama, osim onim za koje su ovlašćene poslovne banke i vrši nadzor nad primjenom propisa o deviznom poslovanju.

U odredbama ovog Zakona može se prepoznati i potreba za rekonstrukcijom sistema platnog prometa, odnosno za racionalizacijom dosadašnjih funkcija Zavoda za obraćun i plaćanja.

Centralna banka će svojom kontrolnom funkcijom obezbjeđivati finansijsku disciplinu tako što će kontrolisati, ne samo zakonitost poslovanja banaka i finansijskih institucija kojima je izdala dozvolu za rad, već će kontrolisati i njihov bonitet. Ukoliko kod određene banke otkrije nepravilnosti primijeniće i odgovarajuće mjere, uključujući i likvidaciju.

Zbog mogućnosti vođenja nerealne knjigovodstvene evidencije banaka, Centralna banka može primjenom međunarodnih računovodstvenih standarda, zahtijevati od banaka i finansijskih institucija informacije o njihovom poslovanju i finansijskoj poziciji.

Iako je Centralna banka nezavisna i samostalna, predviđeno je vršenje revizije računa, evidencija i bilansa koje će vršiti međunarodno priznat, nezavisni revizor, a za kontrolu poslovanja na nivou Centralne banke predviđen je generalni inspektor.

Poštovani poslanici, uvaženi Predsjedniče,

Pored toga što će donošenje ovog i drugih zakona omogućiti nastavljanje procesa reformi i izgradnju institucionalne strukture primjerene tržišnoj ekonomiji, on će u Crnoj Gori omogućiti stvaranje preduslova za integrativne procese sa najbližim okruženjem u regionu i uključivanje u evropske i transatlanske strukture.

* U vrijeme donošenja Zakona o Centralnoj banci gospodin Krgović obavljao je funkciju potpredsjednika Vlade RCG za finansijski sistem. U martu 2001. Skupština Republike imenovala ga je za predsjednika Savjeta CBCG.