|
Istorijat
Ideja o osnivanju Centralne banke Crne Gore je nastala početkom XX vijeka. Naime, 1905. godine na Cetinju je osnovana Crnogorska banka sa idejom da to bude centralna banka koja bi pomagala razvoj i funkcionisanje bankarstva u Crnoj Gori. Organizovana je kao akcionarsko društvo sa zadatkom da prima kapital na oplođenje, da kreditima pomaže razvoj proizvodnje, zanatstva, trgovine i radinosti. Međutim, na osnovu ukaza Knjaza Nikole od 11. aprila 1906. godine ovlašćeno je Ministarstvo finansija, a ne Crnogorska banka, da iskuje nikleni i bronzani novac u vrijednosti od 200.000 kruna. Stoga se 11. april danas slavi kao dan CBCG, a Crna Gora je morala još dugo da čeka da bi dobila svoju centralnu banku.
Početkom maja 1909. godine knjaz Nikola je donio Ukaz o emisiji srebrnog novca. U Ukazu se prvi put navodi i ime crnogorskog novca – perper. Tako se 1909. godine prvi put u Crnoj Gori pojavljuje srebrni crnogorski novac, a 1910. izrađen je i zlatni novac. Crna Gora je svoj novac koristila do okupacije od strane Austrougarske, koja uvodi svoju valutu – krunu – kao zvanični novac u Crnoj Gori.
Priključenjem Crne Gore Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, emisiona ustanova postaje Narodna banka Kraljevine SHS. Priključenjem Kraljevini SHS nestao je perper, a umjesto njega u opticaju je valuta nove države – dinar. Promjenom Ustava 1931. Narodna banka Kraljevine SHS postaje Narodna banka Kraljevine Jugoslavije, koja je do početka Drugog svjetskog rata imala 24 filijale. Nakon kapitulacije Jugoslavije, 29. maja 1941, okupacione snage likvidiraju Narodnu banku Kraljevine Jugoslavije, a Banca d’Italia postaje emisiona banka za Crnu Goru, a zvanična valuta italijanska lira.
Dok su još trajale ratne operacije Predsjedništvo AVNOJ-a je 5. aprila 1945. godine donijelo Zakon o povlačenju i zamjeni okupatorskih novčanica. Novčanice novog jugoslovenskog dinara su štampane u SSSR-u i njihovo uvođenje u opticaj je trajalo od 20. aprila do 9. jula 1945. godine.
Uredbom od 12. oktobra 1946. godine osnovana je Narodna banka FNRJ, koja je otvorila veliki broj filijala. U Titogradu (današnja Podgorica) je bila filijala NBJ pod nazivom Narodna banka Jugoslavije – Centrala u Titogradu.
Ustavnim promjenama iz 1972. godine dolazi do federalizacije funkcije centralnog bankarstva. U svakoj republici i autonomnoj pokrajini se formira narodna banka, pa njih osam sa Narodnom bankom Jugoslavije čine složeni sistem centralnog bankarstva. Centrala u Titogradu nastavlja sa radom kao Narodna banka Crne Gore (NBCG) sa svojstvom pravnog lica. Saglasno ustavnoj reformi, u Crnoj Gori se 1977. godine donosi Zakon o Narodnoj banci Crne Gore. Od tada je Narodna banka Crne Gore samostalna monetarna institucija Crne Gore. Ona je na teritoriji Crne Gore sprovodila monetarno-kreditnu i deviznu politiku, uz poštovanje zajedničkih osnova monetarno-kreditne i devizne politike, koje su se utvrđivale na saveznom nivou. Narodna banka Crne Gore imala je sva ovlašćenja centralne banke, osim emisije novca, te predstavljanja i poslovanja Crne Gore u inostranstvu. Njenim radom je rukovodio guverner.
Narodna banka Crne Gore je funkcionisala sve do 1993. godine, kada ponovo postaje dio NBJ, to jest Glavna republička filijala u Podgorici, bez svojstva pravnog lica. Glavnom republičkom filijalom rukovodi generalni direktor.
Kao rezultat zloupotreba monetarne politike, te druge najveće hiperinflacije u svijetu, Vlada Crne Gore je donijela odluku da napusti dinar i da Crna Gora preuzme sva ovlašćenja u domenu monetarne poltike. Stoga je 2. novembra 1999. godine donijeta odluka da se uvede dvovalutni sistem u kojem su funkcionisali njemačka marka i dinar. Kada je procijenjeno da je u opticaju dovoljna količina DEM, donijeta je odluka da jedino platežno sredstvo bude DEM (od. 1. januara 2001. godine). Uvođenjem eura, od marta 2002. godine, euro je jedino platežno sredstvo.
Zakon o Centralnoj banci Crne Gore je donijet 2000. godine i na osnovu njega u martu 2001. je osnovana Centralna banka Crne Gore, kao samostalna institucija RCG, odgovorna za monetarnu politiku, uspostavljanje i održavanje zdravog bankarskog sistema i efikasnog platnog prometa u Republici. Nezavisna je u okviru ovlašćenja utvrđenih Zakonom. Centralna banka Crne Gore nema emisionu funkciju.
Centralnom bankom je upravljao Savjet od sedam članova koji su sačinjavali: predsjednik Savjeta, generalni direktor i dva zamjenika generalnog direktora koji su ujedno i izvršni funkcioneri CB. Izvršne funkcionere predlagalo je radno tijelo Skupštine Crne Gore nadležno za izbor i imenovanja, a tri člana koja nijesu bile zaposlena u Centralnoj banci predlagala je Vlada CG, a Skupština Crne Gore imenovala Savjet Centralne banke.
Godine 2010. na osnovu novog Ustava Crne Gore (kojim je CBCG postala ustavna kategorija) donijet je novi Zakon o CBCG. Tim zakonom CBCG postaje odgovorna za očuvanje stabilnosti finansijskog sistema, uključujući podsticanje i održavanje zdravog bankarskog sistema i sigurnog i efikasnog platnog prometa. Takođe, CBCG doprinosi očuvanju cjenovne stabilnosti.
Centralnom bankom, sada, upravlja sedmočlani Savjet koji čine: guverner, dva viceguvernera i četiri člana. Članove Savjeta imenuje Skupština Crne Gore i to: guvernera na predlog Predsjednika Crne Gore, viceguvernere na predlog guvernera, a četiri člana na predlog radnog tijela Skupštine Crne Gore nadležnog za finansije.
|
