|
Sto godina od kovanja prvog crnogorskog državnog novca (1906-2006)
Centralna banka Crne Gore obilježila je 5. maja 2006. godine jedan od najznačajnijih jubileja u bankarstvu ovoga doba - 100 godina od kovanja prvog crnogorskog državnog novca. Za tu priliku Centralna banka je pustila u opticaj jubilarne kovanice, reprodukcije novca Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, koje nose oznaku 2006. godine.
|
1 i 2 pare
|
10 i 20 para
|
|
srebro (1, 2, 5 perpera)
|
zlato (10, 20, 100 perpera)
|
Do početka XX vijeka u Crnoj Gori je kao platežno sredstvo funkcionisao novac stranih država, jer nijesu postojali politički i ekonomski uslovi da Crna Gora emituje vlastiti novac. Istorija bilježi pokušaj vladike Petra II Petrovića Njegoša da iskuje crnogorski novac, koji je trebalo da se zove perun. Prema nekim podacima, vladika je prije smrti iskovao 32 komada ovog novca koje je na poklon darivao prijateljima. Ali kako niko od njegovih savremenika nije zabilježio kovanje peruna, niti je ijedan sačuvani primjerak do danas pronađen, malo je vjerovatno da je zlatni perun vladike Rada ikada iskovan. Jedini preostali dokaz o Njegoševim planovima je otisak peruna u crvenom vosku koji se čuva na Cetinju. Njegovu veliku želju da kuje novac Crne Gore ostvario je knjaz, odnosno kralj Nikola I Petrović.
 
Perun
Kao suverena država, Crna Gora je emitovala svoj novac prvo kao Knjaževina, a potom kao Kraljevina. Na osnovu Ukaza knjaza Nikole od 11. aprila 1906. godine, u Beču je iskovan prvi crnogorski državni novac, koji je po vrijednosti bio izjednačen sa austrijskim sitnim novcem - helerom. Novac je iskovan u sitnim apoenima: bakarni od jedne i dvije pare, i nikleni od 10 i 20 para. Još tri emisije crnogorskog bakarnog i niklenog novca iskovane su 1908, 1913. i 1914. godine, takođe u Beču.
U doba kralja Nikole Crna Gora je imala multivalutni sistem plaćanja. Pored krune, u opticaju su bile i druge valute - američki dolar u Crnu Goru slali su crnogorski iseljenici, a u manjoj mjeri bile su prisutne i engleska funta, francuski franak, njemačka marka, turska lira, te ruska rublja. Usljed takvog šarenila moneta, bilo je neophodno povećati količinu crnogorskog novca u opticaju. Tako Crna Gora počinje da kuje perper, prvo srebreni, a potom zlatni, koji je po veličini, težini i vrijednosti bio jednak austrijskoj kruni.
Dvije serije crnogorskog zlatnog novca iskovane su 1910. godine, prva u doba Knjaževine Crne Gore, a druga povodom proslave pedesetogodišnjice vladavine knjaza Nikole i proglašenja Kraljevine. Zlatni perperi kovani su u apoenima od 10, 20 i 100.
Crnogorski kovani novac, osobito zlatni, po ljepoti svog dizajna, jasnoći gravure, stilske i tehničke obrade spada u sam vrh svjetske numizmatike onoga doba. Sa nestankom države Crne Gore i emigracijom kralja, zlatni perperi su masovno pretapani. Danas je najrjeđi zlatni perper od 100, koji je ujedno najveći i najljepši primjerak. Ne zna se pouzdano koliki je broj kovanica od 100 perpera sačuvan, ali se numizmatičari uglavnom slažu da ih u svijetu ima oko 150 (ne računajući muzejske zbirke poput Američkog numizmatičkog društva, Britanskog muzeja, Ermitaža, Prada, Bečkog kabineta). Od tog broja, nekih 15% nalazi se u prijestonici, na Cetinju.
Opširnije o crnogorskom novcu kroz istoriju
U čast obilježavanja stogodišnjice kovanja prvog crnogorskog državnog novca, Centralna banka je u Zetskom domu na Cetinju, 5. maja 2006. godine, održala svečanu akademiju kojoj su prisustvovali najviši državni funkcioneri, guverneri i predstavnici evropskih centralnih banaka, direktori crnogorskih poslovnih banaka, predstavnici diplomatskog kora, te naučni i kulturni radnici.
Svečana akademija, Zetski dom, Cetinje
galerija slika sa Cetinja
Mašina na kojoj je kovan prvi novac države Crne Gore čuva se u zdanju Centralne banke u Podgorici, i jedini je sačuvani primjerak tog tipa. Nju je povodom stogodišnjice kovanja prvog crnogorskog državnog novca, Centralnoj banci poklonila Austrijska kovnica. Danas se o ovoj mašini veoma malo zna. Pozntao je jedino da je ime njenog proizvođača Uhlhorn, kao i da je proizvedena u Utrehtu. Prema uobičajenom radnom vremenu s početka XX vijeka, bila je u upotrebi od 10 do 12 sati dnevno, svakog radnog dana. Jedine dvije sačuvane fotografije mašine u upotrebi, snimljene su početkom XX vijeka, u kovnici u Beču.
|
