Jubilej  - 100 godina od kovanja prvog crnogorskog državnog novca 1906-2006
 

 

 

 

.

Centralna banka Crne Gore obilježila je 05. maja, 2006. godine jedan od naših najznačajnijih jubileja ovoga doba - 100 godina od kovanja prvog crnogorskog državnog novca. Za tu priliku Centralna banka je pustila u opticaj jubilarne kovenice, reprodukcije novca Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, koje nose  oznaku 2006. godine

1 perper 2 perpera 5 perpera 100 perpera

srebro

  10 perpera

 
1,2 pare 20, 10 para

20 perpera

  zlato

 

 

Do početka 20. vijeka u Crnoj Gori je kao platežno sredstvo funkcionisao novac stranih država, jer nijesu postojali politički i ekonomski uslovi da Crna Gora emituje vlastiti novac. Istorija bilježi pokušaj Vladike Petra II Petrovića Njegoša da iskuje crnogorski novac, koji je trebalo da se zove perun. Prema nekim podacima, Vladika je prije smrti iskovao 32 komada ovog novca koje je na poklon darivao prijateljima. Ali kako niko od Njegoševih savremenika nije zabilježio kovanje peruna, niti je i jedan sačuvani primjerak do danas pronađen, malo je vjerovatno da je zlatni perun vladike Rada ikada iskovan. Jedini preostali dokaz o Njegoševim planovima je otisak peruna u crvenom vosku koji se čuva na Cetinju. Veliku Njegoševu želju da kuje novac Crne Gore ostvario je knjaz, odnosno kralj Nikola I Petrović.

slika peruna u crvenom vosku
 

 

  Kao suverena država, Crna Gora je emitovala svoj novac prvo kao Knjaževina a potom kao Kraljevina. Na osnovu ukaza knjaza Nikole od 11. aprila 1906. godine, u Beču je iskovan prvi crnogorski državni novac, koji je po vrijednosti bio izjednačen sa austrijskim sitnim novcem - helerom. Novac je iskovan u sitnim apoenima: bakarni od 1 i 2 pare i nikleni od 10 i 20 para. Još tri emisije crnogorskog bakarnog i niklenog novca iskovane su: 1908, 1913 i 1914. godine, takođe u Beču. 

2 pare

 1 para

10 para
20 para

 

 U doba kralja Nikole Crna Gora je imala multivalutni sistem plaćanja. Pored krune u opticaju su bile i druge valute: američki dolar u Crnu Goru slali su crnogorski iseljenici, a u manjoj mjeri bile su prisutne i engleska funta, francuski franak, njemačka marka, turska lira, te ruska rublja. Usljed takvog šarenila moneta, bilo je neophodno povećati količinu crnogorskog novca u opticaju. Tako Crna Gora počinje da kuje  "PERPER", prvo srebreni a potom zlatni, koji je po veličini, težini i vrijednosti bio jednak austrijskoj kruni.
1 perper 2 perpera 5perpera

Dvije serije crnogorskog zlatnog novca iskovane su 1910. godine, prva u doba Knjaževine Crne Gore, a druga povodom proslave 50-godišnjice vladavine knjaza Nikole i proglašenja Kraljevine. Zlatni perperi kovani su u apoenima od 100, 20 i 10.
10 perpera 20 perpera

 

 Crnogorski kovani novac, osobito zlatni, po ljepoti svog dizajna, jasnoći gravure, stilske i tehničke obrade spada u sam vrh svjetske numizmatike onoga doba. Sa nestankom države Crne Gore i emigracijom kralja, zlatni perperi su masovno pretapani. Danas je najrjeđi zlatni perper od 100, koji je ujedno najveći i najljepši primjerak. Ne zna se pouzdano koliki je broj kovanica od 100 perpera sačuvan, ali se numizmatičari uglavnom slažu da ih u svijetu ima oko 150 (ne računajući muzejske zbirke poput Američkog numizmatičkog društva, Britanskog muzeja, Ermitaža, Pradoa, Bečkog kabineta). Od tog broja, nekih 15% nalazi se u prijestonici, na Cetinju.

 

U čast obilježavanja 100godišnjice  kovanja prvog crnogorskog državnog novca, Centralna banka je u Zetskom domu na Cetinju u petak 05. maja, 2006. godine, održala 'Svečanu akademiju' kojoj su prisustvovali najviši državni funkcioneri, guverneri i predstavnici evropskih centralnih banaka, direktori crnogorskih poslovnih banaka,  predstavnici diplomatskog kora, te naučni i kulturni radnici.

Govor predsjednika Savjeta CBCG Ljubiše Krgovića na 'Svečanoj akademiji'
 

'Svečena Akademija', Zetski dom, Cetinje

 

 

 

galerija slika sa Cetinja

 

 Izložba novca koji je bio u opticaju na teritoriji Crne Gore od 1906. godine do danas, postavljena je u Biljardi na Cetinju

 

 

 Mašina na kojoj je kovan prvi novac države Crne Gore, čuva se u zdanju Centralne banke u Podgorici i jedini je sačuvani primjerak tog tipa, iz tog vremena. Mašinu je povodom 100godišnjice kovanja prvog crnogorskog državnog novca, Centralnoj banci poklonila Austrijska kovnica. Danas se o ovoj mašini veoma malo zna, osim da je ime njenog proizvođača Uhlhorn, kao i da je proizvedena u Utrehtu. Prema uobičajenom radnom vremenu s početka 20-tog vijeka, mašina je bila u upotrebi od 10 do 12 sati dnevno, svakog radnog dana.
nove fotografije mašine stare fotografije mašine
  Jedine dvije sačuvane fotografije mašine u upotrebi, snimljene su početkom XX vijeka, u kovnici u Beču.